Tefekkür

Arapça. İsim

1- Düşünme, düşünüş, düşünüz!, düşünerek ve düşerek bir sorunu çözmeye çalışma. Örnek: "Bilmiyorum seninle sonumuz ne olacak, bundan dolayı sık sık tefekküre dalıyorum."

2- Din. Evreni, tanrısal bilgiyi ibret alma ve muhakeme etme yollarıyla kavramaya yönelik derin düşünme hali. Bunu gerçekleştirmek diğer insanlardan soyutlanmayı, yalnız olmayı gerektirir ve genellikle, Ecnebilerin epiphany dedikleri ani ve anlık bir ayma, "Ahanda noluyo lan" deme, mutlu olma ve şükretme ile son bulur. Örnek: "Mükerrer tefekkürler teşekkürden müteşekkildir."


Ortodoks İslam'a göre tefekkür, Allah'ın yarattığı mucizeleri temaşa etmek ve bunlar üzerine düşünmek suretiyle Allah'a yaklaşmak için kullanılan bir yöntemdir. Tefekkürdeki kilit kavramlar; temaşa ve ibrettir. Aynen Antik Yunan idealizminin üstüne geometri, matematik ve fizik bilimdeki gelişmelerin binmesiyle serpilen Rönenans'ın en-büyük-sanatçı-olarak-tanrı yaklaşımındaki gibi, İslam'da da Allah bu evreni "en mükemmel" haliyle yaratan bir sanatçıdır ve onun varlığı ancak yarattıği eser seyredilip üzerinde düşünülerek övülebilir. Bundan dolayı pek çok İslam bilgini, tefekküre özel bir önem vermişlerdir.

Ancak bu etliye sütlüye fazla bulaşmak istemeyen ortodoks yorumların dışındaki tasavvuf görüşlerine göre ise, tefekkür sadece yolun başlangıcı, ilk aşaması, hatta anaokuludur. Bu görüşler arasında şu fark yatar: Birisine göre Allah, herhangi bir şekilde bilgisine ve varlığına erişilemeyecek yaratıcıdır. Sadece onun yarattıklarını gözleyip üzerine düşünerek iyi bir kul olabilirsiniz. Diğerine göre ise Allah'a erişmek ve onun varlığında eriyerek hiçleşmek mümkündür. Tefekkürle başlayan bu yolculuk, aklın sınırlarını aşan gönül deneyimleri ile kendinden geçmek (vecd) ve benliğini boşaltmakla gerçekleştirilir.

Bu güzide maddeyi bir dizeyle bitirmek isterim sevgili mütefekkirler:

Tefekkür etmeli de bu cihana bir gelişi,
Gidermeli kaderi, bakmaya safâya kişi.

Mahmut Nedim Paşa

(T'den vazgeçeceğim, vazgeçmeliyim, başarabilirim biliyorum!)