Ironi

'Hint' nire 'Avrupa' nire. İsim

- Bir sözü tersini kastederek söylemek suretiyle kişi, kurum, olgu ve olaylar ile alay etme; sağ gösterip sol vurup halk içinde muteber bir nesnenin genç kızlık duygularıyla oynayarak bünyedetiirzonmaypilov hezeyanları yaratma; dallama gibi görünüp fucka bastırma sanatı. Örnek: "Hıştt Sokrat! N'aber lan ironik!"

Medeniyet denilen tek dişi kalmış canavarın yirmilik diş çıkarma dönemine denk gelen Antik Yunan uygarlığının sanat eserleri iki temel anlatım biçimi üzerine kurulmuştu: Trajedi (öldürü)ve komedi (güldürü). Fakat bu ayrım, türler arasında melezlenmelerin olmadığı anlamına gelmiyordu. İnsanları gülmekten ağlatan, ağlata ağlata sinirlerini bozup güldüren eserlere de rastlanıyordu. Türler arası geçişkenliğin yarattığı bu tutarsızlığın başlı başına bir mesaja dönüşmesinde ise büyük bir ironi gizliydi.

Bizatihi kendi tanımı içine gizlenebilme becerisini gösterebilecek kaç kavram sayabilirsiniz?

İroni, trajedi ile komedi arasındaki muğlak alan; iki düşman ülke arasındaki sınırda rastlanan, mayınlı "no-man's land" (sahipsiz) bölgedir. Kadın gibi hisseden kaslı bir erkeğin ya da erkek gibi hisseden zarif görünümlü bir kadının yol açacağı her türlü kafa karışıklığı, ironi ile muhatap olan 'ya-o-a-bu'cu kitlede gözlenebilir.

Kafa Yolları Haritası'nın karanlık çağlarında yayınlanan Alay maddesinde ironiye ucundan dokunulmuş; kurban rahatsız olunca da duracak düğmesine basılıp ortamdan sıvışılmıştı.

Ancak alay ve hiciv, dallamaya bumerang sallamadan yapılabilen taşlama sanatlarındandır. İroni ise kıçını (bu kavramlara göre) daha dar bir anlam aralığına yerleştirir; zira ironi, içinde sersemletici dozda 'kinaye'yi barındırır. Zaten ironinin anlaşılamama rizikosu barındırmasının nedeni de budur. Beyninin kıvrımları jilet ütülü insanların kuramadıkları nöron bağlantıları, en çok böyle anlarda eksikliklerini hissettirirler. Bundan dolayı, anlayamadıkları her şeye olduğu gibi, ironiye de kem gözle bakarlar.

Mevzu bu minvalde ilerlemese, kelimenin kökeni Eski Yunanca 'duygularını gizleyen, içten pazarlıklı insan evladı' anlamına gelen eirōn'dan türer miydi hiç?

Bu sinsi insanı, içinde bulunduğu bir tartışmada muhatabını yemlerken görebilirsiniz. Sokratik tartışma yöntemi, bunun en güzel örneğini oluşturur. Mahsuscuktan mevzuyu bilmiyormuş gibi yapar, muhatabın tezindeki zayıf ve eksik noktaları keşfeder, ardından da voleyi çakarsınız. Neticede karşınızdaki kendi kurduğu tuzağa düşen bir avcının mahsun haletiruhiyesine saplanıp, kendi aklından şüphe etmeye başlar. Tabii ki tartışmayı kazanırsınız, ama o zamanlar bile "içten pazarlıklı götoş" anlamına gelen ironik küfrünün yemekten kurtulamazsınız.

Gerçekten de ironi yapanlar, içten pazarlıklılardır. Akıllarına geleni, geldiği gibi söylemez; eğip büker; gerçekliğin ne olduğuyla oynarlar. Kendilerini şiddetle kınıyor; onlara "Bu yaptığınız delikanlılığa sığmaz lan!" diye hönkürüyor ve hatta tavır koyuyoruz: Aranızda ironik olan varsa bu bloga bir daha gelmesin oğlum, yeminle kırarız beyninizin loblarını!

Hayır mesele o değil de, içten pazarlığı nasıl yapıyorsunuz? Alıcı kim, satıcı kim? İçinizde nasıl el sıkışıyorsunuz?

Kendi kendine, "Kayseriliye sormuşlar, bu ironi kaç lira eder diye. Alacez mi satacez mi?" esprileri yapan insandan şu hayatta bir cacık olmaz sevgili okurlar. Bu insanları tedavi ettirmek ve topluma kazandırmak gerekiyor. Pek muhterem yetkililer çok yakında İroni ve İstihza Bağımlılığı Tedavi Merkezi'ni (İRİSTEM) kurduklarında saklanacak delik arayacaksınız.

Durum böyleyken, bu maddeyi delikanlı bir sanatçının, Bob Marley'in, bir şarkısıyla bitirelim isteriz. (Sözlerin orijinali burada. Klip de burada. Şarkının sözleriyle klipteki top oynayan, neşeli Marley arasındaki ironi, Marley'in suçu değil; takipçiler özgünlüğü kaçınılmaz olarak bozarlar.)

Bob Marley- İronik Aslan Siyon

Başım belada, zulayı unutmuşum helada

Ama kaçmak zorundayım, Narkotik Şube kapıda

Merhaba, ben ironik aslan Siyon (Tekrar et)

İronik aslan Siyon

Pırrr tabanları yağladım, emaneti çöpe salladım

Bak nasıl da yıldız olmaya çalışıyor piç

Aşiret için, töre için cana kıyılır mı hiç

Merhaba, ben ironik aslan Siyon (Tekrar et)

İronik aslan Siyon

(Bizim Siyonizmimiz başka abicim, ben aslen Jamaikalıyım)